គល់ បញ្ញា ពេញចិត្តខ្លាំងនឹងការងារការពារសិទ្ធិរបស់មនុស្ស
(ដកស្រង់ចេញពី កាសែតភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍ ៖ Sat, 28 June 2014 វង្ស សុខេង)
លោក គល់ បញ្ញា នាយកប្រតិបត្តិអង្គការសង្កេតការណ៍បោះឆ្នោត ខុមហ្វ្រែល កើតនៅថ្ងៃ ទី២ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ ១៩៦៧ នៅ ទីក្រុងភ្នំពេញ
នៅពេលដែល សូវៀត ដួលរលំនៅអំឡុង ឆ្នាំ១៩៩២ ជំនួយផ្នែកអប់រំ របស់សូវៀត សម្រាប់ផ្គត់ផ្គង់ដល់សាលា តិចណូ ត្រូវបានបញ្ចប់ ពេលនោះ គ្រូសូវៀត ក៏ឈប់បង្រៀន លោក គល់ បញ្ញា ដែលជានិសិ្សតម្នាក់ បានបញ្ចប់ការសិក្សានៅទីនោះផ្នែកវិស្វករ ឧស្សាហកម្មគីមី ត្រូវបានជ្រើសរើសជាគ្រូបង្រៀននិស្សិតនៅទីនោះ។
លោក គល់ បញ្ញា ដែលនៅពេលនេះជាឥស្សរជនអង្គការសង្គមស៊ីវិលល្បីឈ្មោះម្នាក់ បាននិយាយថា៖ «ខ្ញុំត្រូវបានគេឲ្យបង្រៀននិស្សិតវិស្វករ ដែលជាសិស្សប្អូននៅទីនោះ តែពេលនោះ ខ្ញុំក៏បានចូលរួមចលនាសិទ្ធិមនុស្សផងដែរគឺតាំងពី ឆ្នាំ១៩៩១ ដែលខ្ញុំជាសមាជិកស្ថាបនិកម្នាក់ ក្នុងចំណោមសកម្មជនសិទ្ធិមនុស្ស ១៥ នាក់ផ្សេងទៀត ក្នុងនោះក៏មានអតីតអ្នកទោសនយោបាយក្នុងសម័យរដ្ឋកម្ពុជាផងដែរ។ ខ្ញុំធ្វើគ្រូផង និងជាសកម្មជនសិទ្ធិមនុស្សផង»។
លោក គល់ បញ្ញា កើតនៅថ្ងៃ ទី២ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ ១៩៦៧ នៅ ទីក្រុងភ្នំពេញ។ ក្នុងសម័យខ្មែរក្រហមក្រុមគ្រួសារលោកត្រូវបានជម្លៀសឲ្យទៅរស់នៅក្នុង ភូមិចារ ស្រុកបារាយណ៍ ខេត្តកំពង់ធំ។ លោកបានត្រឡប់មករស់នៅ ទីក្រុងភ្នំពេញ វិញក្រោយពីរបបខ្មែរក្រហមបានដួលរលំ។
លោក បញ្ញា បានឲ្យដឹងថា នៅចុង ឆ្នាំ១៩៩១ និងដើម ឆ្នាំ១៩៩២ ពេលនោះប្រទេសមានការលំបាកណាស់ ដែលជាអន្តរកាល នៃការចរចារវាងភាគីខ្មែរ ដែលមានជម្លោះ ដើម្បីឈានទៅចុះកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាព ទីក្រុងប៉ារីស ហើយនៅពេលនោះ កម្ពុជា ស្ថិតនៅក្រោមការត្រួតត្រាផ្តាច់មុខរបស់គណបក្សប្រជាជនដែលហៅថា រដ្ឋកម្ពុជា។ សម័យនោះ អ្នកគាំទ្រគណបក្សប្រជាជន មិនទាន់ស្គាល់នូវអ្វីដែលជាចលនាសិទ្ធិមនុស្សនោះទេ។
ពួកគេគិតថា ចលនាសិទ្ធិមនុស្សគឺជាចលនាគណបក្សនយោបាយ ដែលធ្វើឲ្យអ្នកដែលជាសកម្មជនសិទ្ធិមនុស្ស មានការព្រួយបារម្ភ នៅពេលដែលមានការជួបប្រជុំគ្នាដោយលួចលាក់ម្ដងៗ។ ការប្រមូលការគាំទ្រចលនាសិទ្ធិមនុស្សបានចាប់ផ្តើមធ្វើជាលើកដំបូងនៅតាមវត្ត ដោយធ្វើការផ្សព្វផ្សាយអំពីសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា។
គោលដៅសំខាន់នៃការផ្សព្វផ្សាយសិទ្ធិមនុស្ស គឺដើម្បីទប់ស្កាត់ការរំលោភបំពានផ្សេងៗ ពិសេសនៅក្នុងសម័យកុម្មុយនីស្ត សម័យខ្មែរក្រហម ឬក៏សម័យសង្រ្គាម ដែលមានការកាប់សម្លាប់ និងបំបាត់សិទ្ធិមនុស្សយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ។
នៅពេលដែលអង្គការសហប្រជាជាតិ (អ៊ុនតាក់) មកដល់កម្ពុជានៅក្នុងអំឡុង ឆ្នាំ១៩៩២ លោក បញ្ញា បានចូលធ្វើការជាមួយ អ៊ុនតាក់ ប៉ុន្តែលោកមិនទាន់ឈប់បង្រៀននៅសាលា តិចណូ នៅឡើយទេ។ លោកធ្វើជាប្រធានការិយាល័យបោះឆ្នោតមួយកន្លែងនៅវត្តភ្នំក្នុង ខណ្ឌដូនពេញ។«ខ្ញុំបានដាក់កាលវិភាគដើម្បីធ្វើការបោះឆ្នោតផងបង្រៀនផងនិងធ្វើការស្ម័គ្រចិត្តនៅក្នុងចលនាសិទ្ធិមនុស្សផង»។ នៅពេលក្រោយមក លោក បញ្ញា បានសម្រេចចិត្តជ្រើសរើសយកតែការងារមួយគឺការអប់រំ និងអង្កេត ពីគោលគ្រឹះនៃសិទ្ធិមនុស្ស និងការងារតស៊ូខាងសិទ្ធិមនុស្ស។
លោក បញ្ញា ឈប់បង្រៀននៅសាលា តិចណូ និងឈប់ធ្វើការបម្រើ អ៊ុនតាក់ មកផ្ដោតធ្វើការឲ្យអង្គការ អាដហុក នាពេលនោះ ដោយបានធ្វើជាគ្រូបណ្ដុះបណ្ដាលសិទ្ធិមនុស្សរាប់ពាន់វគ្គ ដល់ប្រជាពលរដ្ឋតាមរយៈការធ្វើសិក្ខាសាលា។
លោកបញ្ជាក់ថា៖ «យើងក៏បានហ្វឹកហ្វឺនដល់នគរបាល កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធយ៉ាងច្រើន អំពីបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្ស។ យើងបានស្រាវជ្រាវពីវប្បធម៌ប្រពៃណីនិងសាសនាដែលទាក់ទងនឹងសិទ្ធិមនុស្សដែលទាំងអស់នោះមានទំនាក់ទំនងនឹងតម្លៃនៃសិទ្ធិមនុស្ស វាមិនមែនជាសិទ្ធិមនុស្សដែលនាំចូលពីលោកខាងលិចសុទ្ធសាធនោះទេ»។
ក្រោយពីបានបញ្ចប់ការសិក្សាផ្នែកឧស្សាហកម្មគីមី នៅសាលា តិចណូ ក្នុង ឆ្នាំ១៩៩១ លោក បញ្ញា បានចាប់ផ្ដើមតាមដានសភាពការណ៍នយោបាយនៅកម្ពុជាដែលកំពុងតែវិវឌ្ឍ និងមានការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស។
លោកថ្លែងថា៖ «ខ្ញុំគិតថា យើងត្រូវតែធ្វើអ្វីខ្លះដើម្បីទប់ទល់កុំឲ្យអំពើឃោរឃៅ ការសម្លាប់មនុស្សនិងការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស ដែលខ្ញុំមានពិសោធនៅក្នុងសម័យខ្មែរក្រហមនិងសម័យសង្រ្គាមក្ដី។ រឿងការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស ជារឿងធំបំផុតនៅក្នុងឆាកជីវិតខ្ញុំ ព្រោះឪពុកខ្ញុំ ត្រូវបានខ្មែរក្រហមយកទៅសម្លាប់ ដោយគ្មានហេតុផលនៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហម ដោយសារគាត់ គ្រាន់តែជាមន្រ្តីរដ្ឋាភិបាលពីសង្គមចាស់ នោះវាឃោរឃៅពេក»។
លោកបានបញ្ជាក់ទៀតថា៖ «នេះហើយដែលធ្វើឲ្យខ្ញុំគិតថា សិទ្ធិមនុស្ស ជាឧបករណ៍សំខាន់ ក្នុងការរារាំងរាល់ការកាប់សម្លាប់មនុស្ស និងរារាំងការរំលោភបំពានសិទ្ធិមនុស្ស ហើយជំរុញទឹកចិត្តខ្ញុំ ឲ្យចូលរួមក្នុងសកម្មជនសិទ្ធិមនុស្សជាបញ្ហាអាទិភាព»។
លោក គល់ បញ្ញា បានចូលរួមគាំទ្រសិទ្ធិទាមទារយកសេរីភាពខាងនយោបាយ ដែលជាចំណុចគន្លឹះសម្រាប់កសាងសន្តិភាព និងស្ថិរភាពនយោបាយ ការកសាងប្រជាធិបតេយ្យ និងការអភិវឌ្ឍ ដែលនេះ ជាបញ្ហាស្នូលធ្វើឲ្យមានការលើកស្ទួយសិទ្ធិមនុស្ស។ ដោយសារតែមូលហេតុទាំងនេះហើយ ទើបធ្វើឲ្យលោកចាប់ផ្ដើមដាក់ចិត្តដាក់កាយធ្វើការងារសិទ្ធិមនុស្ស។
លោក គល់ បញ្ញា នាយកប្រតិបត្តិ គណៈកម្មាធិការដើម្បីការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងយុត្តិធម៌នៅកម្ពុជា (ខុមហ្វ្រែល)
នៅក្នុងអំឡុង ឆ្នាំ២០០០ លោក បញ្ញា បានធ្វើជានាយកប្រតិបត្តិ អង្គការឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោតនៅកម្ពុជា ហៅកាត់ ខុមហ្វ្រែល និងបន្តរហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ន។ លោកធ្វើការអង្កេត និងវាយតម្លៃ នូវរាល់ដំណើរការបោះឆ្នោតនៅកម្ពុជា។ លោក បញ្ញា បានចូលរួមការងារបោះឆ្នោត ឆ្នាំ១៩៩៣ ដែលមានបទពិសោធនៅក្នុងការបោះឆ្នោត និងបំរើការជាអ្នករៀបចំកម្មវិធីបង្រៀនសិទ្ធិមនុស្ស បោះពុម្ពផ្សាយ ១៩៩១-៩៦ ធ្វើរបាយការណ៍បោះឆ្នោតប្រចាំការបោះឆ្នោតនីមួយៗ។
លោក បញ្ញ ក៏បានចូលរួមសង្កេតការណ៍បោះឆ្នោតជាអន្តរជាតិនៅ ឥណ្ឌូនេស៊ី អាហ្គានីស្ថាន ទីម័រខាងកើត ស្រីលង្កា ថៃ នេប៉ាល់ ហុងកុង ហ្វីលីពីន តៃវ៉ាន់ និងបង់ក្លាដែស ផងដែរ។
ក្នុងអំឡុងពេលធ្វើការក្នុងអង្គការសង្គមស៊ីវិល អស់រយៈពេលជាង ២០ ឆ្នាំមកនេះលោក គល់ បញ្ញា មិនធ្លាប់ទទួលរងនូវការគំរាមគំហែងដល់អាយុជីវិតនោះទេ បើទោះបីជាបុគ្គលិកសិទិ្ធមនុស្សដទៃទៀតជាច្រើន ត្រូវបានរងការគំរាមកំហែងក៏ដោយ។ នៅក្នុងសម័យរដ្ឋកម្ពុជា មានការឃោសនាតាមប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយរបស់រដ្ឋថា «សកម្មភាពសិទ្ធិមនស្សបានការពារចោរឬការពារមនុស្សខូច»។
លោក បញ្ញា បញ្ជាក់ថា៖ «យើងទទួលរងការគំរាមកំហែងច្រើន ដោយសារតែគេមិនយល់ពីតួនាទីរបស់ពួកយើង ក៏ប៉ុន្តែរហូតមកទល់ពេលនេះ គេបានយល់ដឹងច្រើនហើយ។ កាលពីមុនយើងមានការបារម្ភព្រោះគេចោទថា យើងការពារចោរ»។
លោកពន្យល់ថា ការបោះឆ្នោតតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យ ដែលមានលក្ខណៈសេរី និងយុត្តិធម៌ពិតប្រាកដ គឺជាការងារស្នូល ធានានូវស្ថិរភាព ហើយនិងការអភិវឌ្ឍ។ «បើសិនគណបក្សទាំងអស់មិនទទួលស្គាល់ការបោះឆ្នោត ហើយត្រឡប់ទៅកាន់កាំភ្លើង វានឹងធ្វើឲ្យមានការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរថែមទៀត ដូច្នេះហើយខ្ញុំគិតថា ការបោះឆ្នោតគឺជារឿងដែលតមកពីសិទ្ធិមនុស្ស ហើយទើបចាប់ផ្ដើមធ្វើការងារត្រួតពិនិត្យ និងតាមដានការបោះឆ្នោត ដើម្បីធ្វើឲ្យការបោះឆ្នោត ទទួលយកបានទាំងអស់គ្នា បើពុំដូច្នេះទេប្រទេសជាតិនឹងត្រឡប់ទៅរកសង្រ្គាម»។
លោក គល់ បញ្ញា ដែលនៅតែពេញចិត្ត នឹងការងារឃ្លាំមើលដំណើរការនៃការបោះឆ្នោតនោះបានរំលឹកទៀតថា ដំណើរការបោះឆ្នោត ដែលមានហានិភ័យខ្លាំងបំផុតនោះ គឺការបោះឆ្នោតក្នុង ឆ្នាំ១៩៩៧ និង ១៩៩៨ ដែលគណបក្សនយោបាយ ចូលរួមបោះឆ្នោត បានត្រឡប់ទៅច្បាំងគ្នាវិញ «ដូច្នេះខ្ញុំត្រូវរកធនធាន ធ្វើការងារ ធ្វើម៉េចឲ្យបក្សនយោបាយជឿទុកចិត្តនិងទទួលយកនូវលទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោត ហើយខ្ញុំក៏សង្កេតឃើញថា ឆ្នាំ២០០៣ និង ២០០៨ គណបក្សទាំងអស់ ចាប់ផ្ដើមទទួលយកការបោះឆ្នោត ទោះបីមិនសប្បាយចិត្ត នឹងការបោះឆ្នោតថា មិនយុត្តិធម៌ និងមិនត្រឹមត្រូវ ដោយសារតែមានការត្រួតត្រាខ្លាំង ពីគណបក្សប្រជាជននៅក្នុងការបោះឆ្នោតក៏ដោយ តែទាំងអស់គ្នានៅតែទទួលស្គាល់ពីតម្លៃនៃការបោះឆ្នោត និងចូលរួមក្នុងការបោះឆ្នោត»។
លោកបានបញ្ជាក់បន្ថែមទៀតថា អ្វីដែលបានផ្លាស់ប្ដូរធំបំផុតនោះ គឺនៅ ឆ្នាំ២០១៣ ប្រជាពលរដ្ឋចាប់ផ្ដើមយល់ដឹងពីតម្លៃនៃការបោះឆ្នោត ហើយបានប្រើការបោះឆ្នោតនេះ ដាក់សម្ពាធយ៉ាងខ្លាំង ទៅលើគណបក្សកាន់អំណាច។ «នេះហើយដែលធ្វើឲ្យខ្ញុំ បន្តធ្វើការងារនេះ…បក្សកាន់អំណាច តែងតែចោទយើងថា កាន់ជើងបក្សប្រឆាំង តែខាងបក្សប្រឆាំង ចោទយើងថា យើងត្រូវបានគេទិញឬខ្លាច តាមពិតយើងធ្វើការតាមលក្ខណៈវិទ្យាសាស្រ្ត»។
លោក បញ្ញា មានប្រសាសន៍ថា សម្រាប់គណបក្សនយោបាយ បើអ្វីមួយដែលអង្គការលោក ធ្វើ ឬក៏និយាយទៅ ពួកគេទទួលបានផលប្រយោជន៍ ពួកគេនិយាយថា «យើងល្អ ប៉ុន្តែបើអត់ គាត់វ៉ៃប្រហារ តែយើងនៅតែខំធ្វើការងារទៅតាមវិជ្ជាជីវៈ និងក្រមសីលធម៌ ហើយខ្ញុំថា បក្សទាំងពីរ គាត់មានជំនឿមកលើការងារយើងដែរ ទោះបីជាគាត់ប្រតិកម្មអវិជ្ជមានមកលើការងារយើង តែយើងនៅតែខំធ្វើការឲ្យមានតម្លាភាព»។
លោក បញ្ញា គូសបញ្ជាក់ទៀតថា៖ «ការប្រឈមធ្វើឲ្យខ្ញុំខំប្រឹងរកវិធីសាស្រ្តដោះស្រាយបញ្ហាហើយនៅពេលដែលមានសម្ពាធចេះតែធ្វើឲ្យយើងគិតរកមធ្យោបាយដោះស្រាយ ដូច្នេះហើយខ្ញុំមិនបារម្ភទេ តែក្រុមគ្រួសារ និងមិត្តភក្តិខ្ញុំទៅវិញទេ ដែលមានការបារម្ភ នៅពេលដែលមានស្ថានភាពនយោបាយមិនល្អ ក្នុងការនិយាយត្រង់ៗ ពីបញ្ហាបោះឆ្នោត ហើយបើគ្មានសម្ពាធក៏អាចធ្វើឲ្យខ្ញុំមានការធុញថប់ដែរ»។
បើទោះបីជាធ្លាប់មានការវាយប្រហារពាក្យសម្ដីខ្លះ ពីលោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន និងមន្រ្តីជាន់ខ្ពស់រដ្ឋាភិបាលដែលពេលខ្លះចំឈ្មោះ ក្តី ប៉ុន្តែ លោក បញ្ញា គិតថា វាជារឿងធម្មតា មិនមែនជាការគំរាមនោះទេព្រោះអ្នកប្រតិកម្មនោះអាចថា គេមិនទាន់យល់ពីអ្វីដែលលោកនិយាយ។
លោក គល់ បញ្ញា បានរៀបការ នៅក្នុង ឆ្នាំ២០០០ បច្ចុប្បន្ន មានកូនពីរនាក់ កូនប្រុសជាកូនច្បង និងកូនប្អូនជាកូនស្រី។ នៅថ្ងៃអនាគត លោក បញ្ញា មិនមានបំណងដាក់សម្ពាធលើកូនរបស់លោកនោះទេ គឺទុកឱកាសឲ្យពួកគេជ្រើសរើសមុខវិជ្ជាសិក្សាឬជ្រើសរើសការងារ ទៅតាមអ្វីដែលពួកគេចូលចិត្ត។
លោកបានបញ្ជាក់ថា៖ «ខ្ញុំស្រឡាញ់វិស្វករឧស្សាហកម្មគីមី ខាងសំណង់ ហើយវាជាវិស័យដំបូងជំនាន់ទីមួយ តែពេលនោះ ខ្ញុំគិតថា រឿងនយោបាយ និងសិទ្ធិមនុស្ស ជាបញ្ហាស្នូលដែលខ្ញុំត្រូវតែគិតមុនគេ»។ លោក គល់ បញ្ញា បានទៅសិក្សានៅ ប្រទេសអូស្រ្តាលី ខាងសិទ្ធិមនុស្ស និងបានទៅសិក្សានៅ ប្រទេសហូឡង់ អំពីការអភិវឌ្ឍ និងយុទ្ធសាស្រ្តនយោបាយ និងវិទ្យាសាស្រ្តសង្គម។
លោក គល់ បញ្ញា មិនមានបំណងចង់ធ្វើការធំនៅក្នុងរដ្ឋាភិបាលនោះទេ ខណៈដែលលោកមានការពេញចិត្តយ៉ាងខ្លាំង ចំពោះការងារបច្ចុប្បន្នក្នុងនាមជាអង្គការឯករាជ្យ ជាការងារដែលបានរួមចំណែកយ៉ាងច្រើនក្នុងការអភិវឌ្ឍសង្គមកម្ពុជា៕
Sopheak SREY 
វាចារ/ឌឺដង